ژنتیک چیست؟
ژنتیک شاخه‌ای از زیست‌شناسی است که به وراثت ژن‌ها و تفاوت‌های ژنتیکی موجودات زنده می‌پردازد. در واقع ژنتیک بررسی می‌کند که صفات از والدین چگونه به فرزندان منتقل می‌شوند و چرا موجودات با هم مشابه یا متفاوتی دارند.
ژن‌ها، دستورالعمل‌های ساخت پروتئین‌ها هستند و در نتیجه تغییرهای DNA یا بخش‌هایی از موجودات را تعیین می‌کنند.
تاریخچه علم ژنتیک:
دوران باستان: انسان‌ها بدون شناخت مفهوم ژن، از طریق انتخاب گیاهان و حیوانات پرمحصول، کشاورزی و دامداری را به‌طور تجربی بهبود می‌بخشیدند.
قرن نوزدهم: گرگور مندل (1866) با آزمایش روی نخودفرنگی الگوهای وراثتی را کشف کرد.
اوایل قرن 20: ژنتیک به‌عنوان یک علم مستقل شکل گرفت و پژوهشگران ژن‌ها و کروموزوم‌ها را شناسایی کردند.
دهه 1950: کشف DNA توسط جیمز واتسون و فرانسیس کریک (1953) انقلاب بزرگی در علوم زیستی بود.
ژنتیک قدیم (کلاسیک):
ژنتیک قدیم یا کلاسیک بیشتر بر اساس قوانین مندل و مطالعه ویژگی‌های ظاهری و الگوهای وراثت بود. این شاخه بیشتر با مشاهدات عینی سر و کار داشت.
مثال: رنگ گل‌ها یا شکل دانه در گیاهان، یا انتقال بیماری‌های ساده در انسان.
ژنتیک نوین:
ژنتیک نوین به مطالعه مولکولی ژن‌ها (DNA) به وجود آمد.
امروزه در سطح مولکولی با بررسی DNA، RNA و پروتئین‌ها می‌توان بیماری‌ها، جهش‌ها و عملکرد ژن‌ها را تحلیل کرد.
ویژگی‌های ژنتیک نوین:
- مطالعه DNA، RNA و پروتئین‌ها
- کشف ژنوم انسان (2003، پروژه ژنوم انسان)
- استفاده از فناوری‌هایی پیشرفته مانند CRISPR برای ویرایش ژن
- توسعه درمان‌های ژنتیکی برای بیماری‌های صعب‌العلاج
- تحقیق در زمینه سلول‌های بنیادی، پزشکی بازساختی و بیوتکنولوژی
خلاصه:
- ژنتیک: علم وراثت ژن‌ها
- قدیم: مطالعه ویژگی‌های ظاهری → قوانین مندل → ژنتیک کلاسیک
- نوین: مطالعه مولکولی ژن‌ها → کشف DNA → ژنتیک مدرن
- امروز: ژنتیک نوین = ژنتیک مولکولی، پروژه ژنوم انسان، ویرایش ژن، درمان ژنتیکی